Ali Rıza UĞURLU
Dünyanın dört bir yanındaki halklara göre,
-Dünyanın yaratıldığı gün
-Adem Peygamber’in (İlk insanın yaratıldığı gün)
-Nuh Peygamber’in yere ayak bastığı gün
-Musa Peygamberin Kızıl denizi geçtiği gün
-Yusuf peygamberin kuyudan çıkarıldığı gün
-Kimi topluluklar ise gece ile gündüzün bir olduğu bu günü bir bahar müjdecisi sayarlar.
Dünyadaki çeşitli Türk topluluklarında, “Newroz“,
Noruz“ “Navruz“ “Çağan“ “Mart Dokuzu“ “Sultan Nevruz“
Mart Bozumu“ diye de anılır.
İlk çağlardan günümüze gelen “Nevruz“
Azerbaycan, İran, Kazakistan, Afganistan gibi ülkelerde resmi tatil ilan edilen bir ulusal bayram olarak kutlanır…
Kürtlerin, Farsların, Türkmenlerin Özbekler ve daha pek çok halkın kültüründe de yer etmektedir.
İlkbaharın başlangıcı sayılan ve eski dönemlerden bu yana tüm halklar için ayrı bir yeri olan„“21 Mart“ın anlam ve önemi?
Kürt halkı, Demirci Kawa öncülüğünde kendilerine zulüm eden ‘Kral Deha’yı’ devirdikleri günü anar ve zafer günü olarak kutlarlar…
Aleviler :
Haz. Ali’nin doğduğu - Haz. Fatime ile evlendiği- Haz,Peygamber tarafından ‘‘KADRİ HUN’’ da Hz. Muhammed in yerine halife tayin edildiği gün olarak kutlar ve bayram ederler…
Nevruz, günümüzdeki anlamları bir yana, köken olarak bir yeni yıl bayramıdır..
Belli bir bölgedeki halkların kökleri çok eski kültürlere kadar dayanan yeni yılın başlangıcı ve baharı karşılama bayramı olarak kutlanır…
Kaynağı orta doğu halkları, ama bununla da sınırlı değil..
Nevruzu tanıyan uygulayan kültürlerinde yer veren, halkların coğrafyaya bakınca Balkanlardan Orta Asya ya kadar orta doğu halkları başta olmak üzere geniş bir alana yayılmış olduğu görülür…
Günümüzde 21. Mart tarihinin, bir çok eski takvim geleneğinde ilkbahar, yani gece ile gündüzün eşit olduğu, güneşin koç burcuna girişiyle yeni yılın başlangıcı olarak görülür…
Nevruz´un ritüellerle olan ilişkilerinden biri “Yeni yıl, yılın başlangıcı“, Diğeri ise, “Bahar ve bereket“ olarak iki önemli kavramı çağrıştırır…
İnsan oğlu bu kavramlara ‘’insana zamana ve Evren’e ilişkin bilinmeyenleri inanca ve kutsala dayalı açıklamalarla bilirler…
Verimlilik, daha çok yaz kış, yeni yıl eski yıl, bolluk kıtlık gibi zamanlarda ve geçişlerde gerçekleşmesi giderek takvimin evrimi içinde de bir anlam kazanmasına neden olmuştur.
İlk baharla simgelenen bu ana etkenin dışında Nevruz u Alevi Ve Bektaşilerce önemli kılan başka etkenlerde vardır. Örneğin :
Haz. Ali’nin doğum günü, eski Mart’ın dokuzu olarak kabul edilir. Bu tarih bugün kullandığımız takvim ile 21. Mart’a denk gelmektedir. Bazı yerlerde bu günün kutlanışında aldığı özel isim ‘Sultan Nevruz’ kutlamasıdır…
Örneğin; İzmir Bornova da çoğunluk Tahtacı Türkmenlerinden oluşan bazı köyler yaylaya çıkarlar, halk arasında Mart dokuzundan sonra ‘dağlar mihman alır’, deyişi yaygındır…
Kutlamalar bu tip uygulamaları ‘’Kırklareli’nden başlayıp doğu Anadolu köylerine dek ülkemizin pek çok yöresinde yaygın olarak görmek mümkündür...
SULTAN NEVRUZ
Bahar gelir gün ısınır
Geldiğinde sultan nevruz
Destur alır yer uyanır
Geldiğinde sultan Nevruz
Yer yüzünün hareketi
Alır gelir bereketi
Toprak sunar her nimeti
Geldiğinde sultan Nevruz
Yeni gündür asıl adı
Tabiatın gelir tadı
Çekilir kışın inadı
Geldiğinde Sultan Nevruz
Toprak coşar canı gelir
Ağaç açar dal yeşerir
Dallar döner meyve verir
Geldiğinde Sultan Nevruz
Balkanlardan Ortaysa ya
Sürüler çıkar yaylaya
Çift çubuk dalar tarlaya
Geldiğinde Sultan Nevruz
Kırda açar nergiz sümbül
Çiğdem çalık lale al gül
Gül´e gelir öter bülbül
Geldiğinde Sultan Nevruz
Kimi ateş yakar atlar
Zalime isyanı aklar
Bayram eder coşar halklar
Geldiğinde Sultan nevruz
Bulut gelir rahmet saçar
Seller akar çaylar coşar
Ağrı sızı kalmaz çıkar
Geldiğinde Sultan Nevruz
Kimi bilmez kimi bilir
Ta Ademden beri gelir
Gece gündüz dengin bulur
Geldiğinde Sultan Nevruz
Merdan Ali doğdu dendi
Cem tutuldu lokma yendi
Bacı kardeş semah döndü
Geldiğinde Sultan Nevruz
Ali Rıza’m bahar deriz
Rahatlarız seviniriz
Seneden bolluk bekleriz
Geldiğinde Sultan Nevruz
Tüm dünya halklarının huzur ve selamet günlerine vesile olması dileğimle, ‘’Nevruz Bayramı’’nı şen ve huzur içinde geçsin diyor, yürekten kutluyorum...
(Ali Rıza UĞURLU)