ARGUVAN’DA ATMALILARIN ATMADAKİ BÜYÜK BULUŞMASI YOLCULUĞUMUZ.

Malatya Atmalılar Derneği tarafından organize edilen ve 7-8 Ağustos’ta Türkiye`deki “Atmalıların Atmada Buluşma” etkinliği kapsamında Arguvan Atma da 33 ilden ve 80 beldeden Atmalının bir araya gelmesi için dernek tarafından davet edilmişlerdi. Bu kapsamda Atmalılar-Atman-Atmanaki-Atmaniki ve Atmalı Mensupları kaynaşma-tanışma ve akrabalık bağları nedeniyle bir araya geldiler.

ARGUVAN
12 Ağustos 2010 Perşembe 10:23
7.1B

ARGUVAN’DA ATMALILARIN ATMADAKİ BÜYÜK BULUŞMASI YOLCULUĞUMUZ.

Ali İhsan öztürk

Öncelikle ilçemiz hakkında kısa bir bilgilendirmede bulunmak istiyorum. Arguvan 1954 yılında İlçe olmuştur. İlçemizin 1 Belediye, 46 köyü ve 73 mezrası bulunmaktadır. İlçemizin yüzölçümü 1037 km. kare olup, doğusunda Elazığ İli Baskil İlçesi ve Malatya’nın Arapkir İlçesi, kuzeyinde Arapkir İlçesi ile Sivas İli Divriği İlçesi, batısında Hekimhan İlçesi ve güneyinde Yazıhan İlçesi ile çevrilidir.

Yüzey şekilleri açısından genellikle engebeli olup, ilçenin kuzeyi dağlık arazi, güneyi ise kuzeye göre düz ova özelliği göstermektedir. Bölgemizde en yüksek dağ Arapkir ile ilçemiz arasındaki Göl Dağı’dır. İlçemizin doğu sınırının bir kısmından geçen Fırat Nehri dışında büyük akarsuyu yoktur. Dere ve çay niteliğinde olan Şotik Çayı, Bemere Deresi, Morhamam Deresi, Çavuş Çayı ve Söğütlü Çayı İlçenin akarsularıdır. Bu su yataklarının da düzensiz debisi mevcuttur.

İlçemizin rakımı 1150 metre olup, iklim bakımından kışları çok karlı ve soğuk, yazları kurak ve sıcaktır. İlçemizin en çok yağışları İlkbahar’da alır. Toprak düzeyi genellikle çıplaktır. Ancak kuzey ve kuzeybatısında bozuk, baltalık ve orman vasfını yitirmiş meşe örtüsü mevcuttur. İlçemiz 3. derece deprem kuşağı bölgesindedir. İlçemiz kuruluş tarihinden bu güne kadar 1966, 1978 ve 1988 yıllarında meydana gelen heyelanlar nedeniyle 2 defa yer değiştirmiştir. 1988’den beri aynı yerde ikamet etmektedir. Fakat en son meydana gelen toprak kaymalarıyla birlikte, yeni yerleşim yerini de tehdit etmektedir. Arguvan yöresi tarih ve arkeolojik bakımdan tam olarak incelenmemiş olmakla beraber, büyük ve eski bir kültüre sahip olduğu bilinmektedir.

Arazisi bakımından,İlçenin kuzeyinde volkanik yapılı Yama Dağları bulunmaktadır. Yama Dağları’nın büyük bölümü Sivas hudutları içerisinde kalmaktadır. Bu dağların yüksek yerleri çok dalgalı değildir. Yama Dağlarının güneyinde bulunan, Arguvan İlçesinin hudutları dahilin de Fırat Vadisine doğru dalgalı bir şekilde alçalmaktadır. Diğer yandan Söğütlü Çayı vadisi güneye doğru genişlemektedir. Söğütlü Çayı vadisinin oluşturduğu uzun geniş ve düz alana Arguvan Yazısı denir.

Yaylacılık bakımından ise,İlçe halkının bir kesimi hayvancılıkla uğraşmaktadır. Yerleşim birimlerine yakın otlakların bulunmaması ve yazın havaların sıcak geçmesi nedeni ile hayvan sahipleri ilkbaharda Yama Dağlarında bulunan yaylalarına giderler. Sonbaharda havaların soğuması ile tekrar köylerine dönüş yaparlar. Yaylacılar yaylada kendilerinin yaptığı çadırlarda (keçi kılından örülmüş) kalırlar. Halkın gittiği yaylaların bir kısmı Arapkir, bir kısmı Elazığ İli Keban İlçesi, bir kısmı Sivas İli Divriği İlçesi hudutları dahilinde olup, bir kısmı da Arguvan İlçesi hudutları dahilindedir. Arguvan İlçe hududu dahilinde yayla olarak değerlendirilen yerler şunlardır. Dikenli, Gazel, Yelli Tepe, Birik, Arduçlu, Karyağan, Mezar Gediği, Göldağı, Keten, Tohluca, Taşkuyu, Kızılkaya, Bozanoğlu, Garip, Kızılgedik, Aktaş, Ovacık, Yastan, İncesu, Yıllık, Dilav, Çıbık, Armutlu, Rızanoğlu, Haçören ve Çakmak Yaylalarıdır.Dağlarının,Ana çatısı Sivas İl sınırları alanında olan Yama Dağı, kütlesi güney ve güney doğuya açılarak Malatya’nın kuzeyinin bütününü kaplar. Batıda kuru vadisine, güneyde Fırat vadisine dek uzanan Yama Dağı ve uzantıları genellikle volkanik yapılıdır. Yükseltisi genellikle 1500 m. üzerindedir. Volkanik hareketler sonucu çıkan lavlar boşlukları doldurduğundan toplu ve yüksek kabartı oluşturmaktadır. Önemli doruklar dışında bu kesim özellikle bir plato görünümündedir. Kalın bir toprak tabakası ile örtülüdür. Bu yüksek yaylalar Erzurum yaylalarını andırır. Zengin çayırlıklarla kaplı olup, suları boldur.

Bu dağların en önemli yükseltileri Arguvan’ın batısında 1516 m. yükseltili Doyuran Tepesi, Koz Derenin doğusunda 2310 m. yükseltili Hasbek Tepe ve Arapkir’in batısında 2402 m. yükseklikteki Göl Dağı’dır.

İlçemizde bulunan 46 köyün 9’u Atmalılar olarak adlandırdığımız aşirete mensup köylerdir. Bu köylerimizi kısa başlıklar altında tanıtmak istiyorum.

ALHASUŞAĞI KÖYÜ:Alhasuşağı Köyü, Arguvan İlçesinin 17 km. kuzeyinde Göl Dağı eteklerinde kurulmuştur. İl merkezine mesafesi 89 km.’dir. Köyün doğusunda ilçeye bağlı Gökağaç Köyü ile Arapkir İlçesine bağlı Suceyin Köyü, batısında Ovacık Yaylası, kuzeyinde Şotik Çayı, güneyinde Kömürlük ve Güngören Köyleri bulunmaktadır. Köyün Ballıca, Birimuşağı, Bellikler, Körova, Düzova, Tanınmaz ve Sadaka isimlerinde mezraları bulunmaktadır.

ÇOBANDERE (ŞOTİK) KÖYÜ: Çobandere Köyü, Arguvan İlçesinin 28 km. kuzey doğusunda bulunmaktadır. İl merkezine 100 km. mesafededir. Köyün doğusunda Sığırcıuşağı ve Yoncalı Köyleri, batısında Hekimhan ilçesinin Yukarı Saz Köyü ve Yamadağı, güneyinde Göçeruşağı Köyü bulunmaktadır. Yöremizde en çok araziye ve mezraya sahip köydür. Toplam 22 mezrası bulunmaktadır. Mezraları: Aşağıkonak, Kavunluk, Terpınar, Başıbüyükler, Koru, Çamurluk, Boztepe, Ali Küllük, Eşkınlı Veli Mezrası, Kızıltaş, İncesu, Çadırlı, Çemikan çamaşırpınarı, Elmakolu, Umarharabası, Göller, Kurugöl, Aktaş, Kınıkderesi ve Durmuşpınar’dır. Bu mezralardan Başıbüyük, Elmakolu ve Göllermezrası göç nedeniyle tamamen boşalmıştır.

GÖÇERUŞAĞI KÖYÜ:Göçeruşağı Köyü, Arguvan İlçesinin kuzey batısında bulunmaktadır. İlçeye 30 km. uzaklıkta olan Göçeruşağı Köyünün doğusunda Göldağı ve Alhasuşağı, batısında Arduşlu ve Ovacık Yaylaları, kuzeyinde Çobandere (Şotik) Köyü, güneyinde Ballıca ve Korolar bulunmaktadır. İl merkezine 102 km. mesafededir. Bu köyde yaşayanların Kahramanmaraş’tan geldikleri söylenmektedir. Köyde bulunan kabilelerden, Zoğanlar, Silikler, Alikler, Kınalar, Birimuşağlar, Gaffarlar ve Çolaklar kabineleri bulunmaktadır. Anlatılanlara göre köye ilk gelen kabine Zoğanlardır.

GÖKAĞAÇ KÖYÜ: Gökağaç Köyü, Arguvan ilçesinin 25 km. kuzeyinde bulunmaktadır. İl merkezine 97 km. mesafededir. Köyün doğusunda Konakbaşı, batısında Kömürlük, kuzeyinde Alhasuşağı, güneyinde Kuyudere ve Koçak Köyleri bulunmaktadır. Gökağaç Köyünde yaşıyan halk Atma Aşiretinden olup, Aşağı Atma Köylerinden ayrılarak buraya yerleştiği söylenmektedir.

GÜNGÖREN (KADABELA ) KÖYÜ: Güngören Köyü Arguvan İlçesinin kuzeyinde bulunmaktadır. Köyün doğusunda Alhasuşağı ve Gökağaç Köyleri, batısında Kuruttaş Köyü, kuzeyinde Kömürlük Köyü ve güneyinde Kızık köyü bulunmaktadır. Malatya İl merkezine 86 km. Arguvan ilçe merkezine 14 km. uzaklıktadır. Köyün halkı Atma Aşiretinden ayrılmıştır. Köyde bulunan kabilerden, Kayalar, Karakuşlar, Şahinler, Çimenler ve Çoşkunlar kabileleri bulunmaktadır.

KÖMÜRLÜK KÖYÜ:Kömürlük Köyü, Arguvan ilçesinin 16 km. kuzeyinde bulunmaktadır. İl merkezine 88 km. mesafededir. Köyün doğusunda Alhasuşağı Köyü, güneyinde Güngören (Kadabela) Köyü ve Kızık Köyü, kuzeyinde Göçeruşağı Köyü, batısında Hekimhan ilçesinin Kozdere Köyü bulunmaktadır. Köyün 1 km. kuzeyinde Körolar adında bir mezrası bulunmaktadır. Köyde bulunan kabileler; Karadeliler, Karael soyadını almışlardır. Yanıkoğulları, Yanık soyadını, Yusuf Kahyaoğulları, Güller ve Kaçar soyadını, Şamo Kahyaoğulları, Aksoy soyadını, Tilkiuşakları, Ceyhan Çakıroğulları, Çolak Aslanoğulları, Aslan soyadını almışlardır. Bu kabileler Elbistan’dan gelmişlerdir. Sadece Yanıkoğulları kabilesi Gökağaç Köyünden gelmedir.

KURUTTAŞ KÖYÜ:Kuruttaş Köyü Arguvan ilçesinin 18 km. kuzeyinde bulunmaktadır. İl merkezine 90 km. mesafededir. Köyün doğusunda Güngören Köyü, batısında Eymir Köyü, güneyinde Kızık Köyü bulunmaktadır. Köyün kuzeyi ise Ayrancı Dağlarına ait olup, Kızılkaya, Karatepe ve Ayı Yatağı mevkileri bulunmaktadır. Köyün yeri kayalık ve taşlıktır. Köy ismini yer konumundan almıştır. Anlatılanlara göre köy halkı daha önceleri Güngören (Kadabela) Köyünde oturmaktayken, orayı satarak bugünkü yerleşim yerine yerleşmişler. Atma Aşiretine mensup olan köyde 4 kabile 5 soyadı bulunmaktadır. Koru’lar, (Kırca, Polat ve Koru), İnceler (İnce), Hanolar ve Bekirler (Kutlar)’dır.

SIĞIRCIUŞAĞI KÖYÜ:Sığırcıuşağı Köyü, Arguvan ilçesinin 40 km. kuzeydoğusunda bulunmaktadır. İl merkezine 112 km. mesafededir. Köyün doğusunda Yoncalı Köyü, batı ve güneyinde Çobandere Köyü, kuzeyinde Sivas- Divriği’nin Çakmakdüzü (Palğa Köyleri) Köyü bulunmaktadır.Köyün Kınık, Almatarla ve Kozikler adlarında mezraları bulunmaktadır.

YONCALI (BIRİK) KÖYÜ,Yoncalı Köyü, Arguvan ilçesinin kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Köyün doğusunda Arapkir ilçesine bağlı Suceyin ve Yeşil Yayla Köyleri, batısında Çobandere Köyü, kuzeyinde Sığırcıuşağı Köyü ve güneyinde Göl Dağı bulunmaktadır.

Atmalı Köylerimizin kısa tanıtımlarından sonra “Atmalıların Atmada Buluşma”sına gelelim. Ve yolculuğumuza buradan başlayalım.

Malatya’dan sabah 09.00’da Arguvan’a gidecek basın mensuplarını götürecek araç ile yola çıkıyoruz. Arguvan’a basın aracıyla giderken, Morhamam yol ayrımına yaklaştığımızda bölgeye giden yabancı araç plakaları dikkatimizi çekiyor. Hepsi konvoy halinde gidiyorlar. Aramızda konuşuyoruz. Bu araçlarda bulunanlar kesinlikle Atmalı misafirler diyerek yorum yapıyoruz. Ve haklıda çıkıyoruz. Bu yolda karşılaştığımız Ağrı, Van, Diyarbakır, Muş, Siirt, Yozgat, Gaziantep, Kahramanmaraş, Batman, Kars, Urfa, Adıyaman ve diğer illerin plakasını taşıyan araçlar. Hepsi Arguvan"a doğru gidiyorlardı, tanımadıkları, bilmedikleri ve görmedikleri Atmalı Amcaoğullarını görmek için…

Bunlar çeşitli yörelerden gelerek Arguvan İlçe merkezinde saat 10.30 civarında toplanmaya başladılar. Program gereği, ilçede bulunan ve işletmeciliğini Atmalı bir dostumuzun yaptığı Dostlar Restaurant buluşma yeri idi. Ve orada toplandık. Çay ve kahve ikramından sonra yemeğe geçildi. Burada ilk tanışma ve öğlen yemeğinin ardından basın mensuplarının ayrılması ile birlikte ve program akışı içerisinde yola çıktık. Yol güzergahın da Akören ve Eymir Köylerini görme imkanımız oldu. Eymir Köyü’ne vardığımızda Sayın Ersoy Eren’in evine uğradık. Bizlere soğuk su ikramında bulundu. Zaten sıcaklığın 40 derece olduğu bir anda en iyi içeceğimiz su oldu. Bahçede bulunan kamelya altında biraz dinlendik. Sohbet esnasında kendi imkanları ile yapmış olduğu müzesinden bahsetti. Ve evinin bir odasını müze haline getirdiğini söyledi. Bizlerinde burayı görmek istediğimizi belirterek, müze gibi hazırladığı sergi odasına yöneldik. Yöremiz değerleri içerisinde kullanılan her çeşit el işi malzemeleri toplayarak ziyarete açması bizleri çok mutlu etti. Yerlere, duvarlara ve tavana asılan yüzlerce eser, görmeye değer güzellikler taşıyorlardı. Görüntü alınması, resimlerini çekmeye başlamamız ile birlikte duvarda asılı bazı malzemeleri de bizlere tanıtmaya başladı. Ve bu demirbaş malzemeler içerisinde bir şey vardı ki, kendisi için çok değerli olduğunu belirttiği bir deste bitki duvarda asılı duruyordu. Aramızda herkes çeşitli yorumlar yaptı. Ama nafile hiç birimizde bu bitkinin adını bilemedik. Kendisi anlatmaya başladı. Ve bunun kıtlık dönemlerinden kalma ve unlu mamuller içerisinde sayılan “DARI” bitkisinden bahsetti. Bizlerde bu bitkiyi tanıma imkanına kavuştuk. İlk defa orada gördüğümüz bu ürünü tanıma fırsatı bulmak, bizlere hem hüzün hem de bu günlerimize şükretme hissi verdi. Bu vesile ile, yöremizde yaşanan kıtlık günlerinde bu ürünün ne kadar önemli ve değerli olduğunu da anlamamızı sağladı. Teşekkürler Sayın Ersoy Bey. Emeklerinize sağlık.

Sayın Ersoy Beyden, program gereği izin isteyerek buradan ayrılıyoruz. Eymir Köyü çıkışında, ilçeden gelen gurup ile birlikte yolumuza devam ediyoruz. Konvoy halinde Kömürlük Köyü’ne varıyoruz. Kömürlük Köyü’nde bulunan Atmalılar İlköğretim Okulunun gezilmesi ve orada kısa bir tanışma ve katılımcıların kendilerini tanıtmaları ve geldikleri yörelerin kısa bir özgeçmişlerini açıklayarak ayran ve meyve sularının ikramı ve okulun gezilmesi ile birlikte buradan ayrılarak Çobandere Köyü’ne doğru gidilmek üzere tekrar yola çıkıyoruz. Yaklaşık 30 dakikalık bir yolculuktan sonra Çobandere (Şotik Köyü) Köyü Aşağı Konak Mezrasında bir düğüne katılan biz ve ziyaretçiler, burada yöresel oyunları ve gelenek-görenekleri görme imkanı da buluyoruz. Çadır altında soğuk ayran ve çay ikramlarından sonra, düğün alayı ortaya çıkıyor. Ve davul-zurna eşliğinde halaylar çekildi. Çeşitli oyunlar oynandı. Köyün gençlerinin organize etmiş olduğu meşhur tura oyunu oynandı. Zevkle izleme imkanı bulduk.

Yörenin gezilmesi ile birlikte köyden ayrılmak üzere tekrar yola düşüyoruz. Tabii bu yola düşüyoruz derken gerçekten yola düşüyoruz. Giderken Şotik Çayı’na kadar hiçbir sıkıntı çekmediğimiz gibi, çay üzerine yapılan köprüyü geçmemiz ile birlikte taşlı-tozlu bir çakıllı yola da giriyoruz. Araçlarımızın alt kısımları taşlarla mücadele ede ede yollarına devam ediyor. Aynı sıkıntıları dönüşümüzde de yaşıyoruz. Tam bilmiyorum ama gidiş-dönüş yaklaşık 14 km.lik bu yolun taşlı ve tozlu yollarından geçerek ilerliyoruz. Yazın bu tozlu ve taşlı yolun halini ise kışın düşünmek bile istemiyorum. Zaten Arguvan’ın hep bu gibi konularda adı her zaman hatırlanır. Ya köylerimizin suyu yoktur ya da yolumuz tozdur dumandır. Zaten boşuna denmemiş ‘Arguvanın Yolu Tozdur Dumandır’ diye. Allah yardımcıları olsun.

Çobandere Köyü’nden ayrılarak akşam yemeği için Güngören Köyü’ne geliyoruz. Burada akşam yemeği yenildi ve yine Güngören Köyü’nde hazırlanan programa katılıyoruz. Programda tanıtım konuşmaları yapıldı, sanatçıların sunduğu yöresel türküler dinlendi.

Sonuç itibariyle herkes mutluydu, katılanlar ümitliydi ve bir araya gelmişlerdi. Yöremiz atmalıları ve dışarıdan gelen atmalılar birbirlerine “Amcaoğulları” diye hitap ediyorlardı. Onlar mutlu oldular. Bizlerde mutlu olduk ama gece yarısından sonra Malatya’ya doğru yola düşerek, evlerimize geldik. Böylece güzel bir günün tatlı yoğunluğunu yaşadık.

Misafirler etkinliğin ikinci gününde 08.08.2010 Pazar günü Arguvan’da buluşulup Doğanşehir’e hareket ettiler. Doğanşehir’de ise, Kapıdere ve Elmalı Köyü ziyaretlerinden sonra evlerinin yolunu tuttular.

Yazı ve Fotoğraflar: Ali İhsan öztürk