Hayvancılıkta 2020’de yaşanan gelişmeler özetle şöyle:

Yem fiyatı serbest çiğ süt fiyatı sabit

1- Hayvancılık sektörü açısından bu yıla damgasını vuran en önemli konu kuşkusuz yem fiyatlarındaki aşırı artışa rağmen çiğ süt fiyatının sabit tutulması. Enflasyon artacak bahanesiyle çiğ süt fiyatının artırılmamasıydı. Çiğ süt referans fiyatı, Gıda Komitesi’nde belirleniyor. Ulusal Süt Konseyi tarafından açıklanıyor. Çiğ süt referans fiyatı 15 Kasım 2019'dan bu yana litre başına 2 lira 30 kuruş olarak uygulanıyor. Fiyat artışı her gündeme getirildiğinde “enflasyon artar” bahanesiyle fiyat artırılmadı. Yem başta olmak üzere diğer girdilerdeki fiyat artışı serbest, bunlar enflasyonu artırmıyor. Nihayet, 11 Aralık 2020 günü Ulusal Süt Konseyi’nin düzenlediği toplantıda çiğ süt referans fiyatı litre başına 50 kuruş artırılarak 2 lira 80 kuruşa çıkarıldı. Fakat uygulama 1 Ocak 2021 itibariyle başlayacak. Üstelik 30 Nisan’a kadar yine süt fiyatı sabitlendi. Daha önce litre başına 40 kuruş olarak belirlenen destekleme primi ise 30 kuruşa düşürüldü.

2- Yem fiyatının yüksek, süt fiyatının düşük olması nedeniyle hayvancılığı sürdüremeyen üreticiler ineklerini kesip sektörden çekildi veya küçüldü. 2020 yılında çok sayıda süt ineği kesildi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin 18 Kasım’da düzenlediği Ekonomi Şurası>nda oda ve borsa yöneticileri inek kesiminin artmasına dikkat çekmesi üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “İnek kesiminden haberim var, yem sorununu çözmemiz gerekir” dedi. Bunun üzerine Nijer’de 1 milyon hektar alanda yem üretimi gündeme geldi.

Maliyetler yüksek ürün fiyatı düşük

3- Ulusal Süt Konseyi’nin açıkladığı ve 1 Ocak 2021 itibariyle yürürlüğe girecek çiğ süt referans fiyatı ile, üretim maliyeti arasında büyük fark oluştu. Konsey’in Kasım ayı itibariyle yayınladığı verilere göre, Kasım 2019’dan Kasım 2020’ye kadar mısır silajı fiyatında yüzde 51, yoncada yüzde 28, saman fiyatında yüzde 41, süt yeminde yüzde 59.6, çiğ süt maliyetinde yüzde 48.3 artış oldu. Konsey, çiğ süt maliyetinin yüzde 48.3 arttığını duyururken fiyat artışı yüzde 23 oranında yapıldı. Üretim maliyeti yüzde 48.3 artarken süt referans fiyatının yüzde 23 artırılması üreticinin zararına üretime devam etmesi anlamına geliyor. Ayrıca, açıklanan 2.80 liralık fiyat, referans fiyat. Çiftçinin ortalama fiyatı 2.5 liranın altında gerçekleşeceği için inek kesiminin devam etmesi bekleniyor.

4- Sadece süt hayvancılığı yapanlar değil, besicilik yapanlar için de 2020 kolay bir yıl olmadı. Artan yem maliyeti rağmen karkas et fiyatı maliyetin altında kaldı. Karkas etin maliyeti 3940 lirayı bulurken üretici 33-35 liradan ancak satabiliyor. Ahırlar boşaldı. Et ve Süt Kurumu, 14 Aralık’tan geçerli olmak üzere karkas et alım fiyatını 2 lira artırarak yerli hayvan karkas et fiyatını 36 liraya, ithal hayvan karkas etini 35 liraya çıkardı.

5- Hem et hem de sütte üretici maliyetin altında ürün sattığı için para kazanamazken, tüketici yüksek fiyata et ve süt ürünleri tüketmeye devam etti.

6- Et ve Süt Kurumu’nun 2019 Sektör değerlendirme Raporu yayınlandı. 2019’da Et ithalatı yüzde 91, canlı hayvan yüzde 57 azaldı. 2020’de ithalatın daha da azaldığını söyleyebiliriz.

Çin’e süt ihracatı Venezuela’dan peynir ithalatı

7- Bu yıla damgasını vuran en önemli gelişmelerden birisi, Çin’e süt ürünleri ihracatının açılması oldu. Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2012 yılından bu yana sürdürdüğü çalışmalar sonucunda Çin ile anlaşmaya varıldı. Çin Halk Cumhuriyeti Gümrükler Genel İdaresi, Türkiye’den 54 işletmenin bu ülkeye süt ürünleri ihraç edebileceğini duyurdu. Türkiye’nin üretim potansiyeli ve sanayi altyapısı Çin’e süt ürünleri ihracatı için yeterli. Ancak, ihracat izni almak kadar ihracatı gerçekleştirmek, pazarda kalıcı olmak, rekabet edebilmek çok önemli. İhracat izni verilen ürünler peynir altı suyu tozu, peynir, süttozu, krema ve tereyağı.

8- En çok tartışma yaratan konu ise, Venezuela’dan 1500 ton peynir ithalatı için açılan tarife kontenjanı oldu. Resmi Gazete’nin 21 Ağustos 2020 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Venezuela’dan sıfır gümrükle 16 bin 600 ton tarım ve gıda ürünü ithalatı yapılacağı duyuruldu. Venezuela’dan sıfır gümrükle ithal edilecek ürünler arasında en çok dikkat çeken peynir oldu. Taze, eritme ve diğer peynirler olmak üzere bu ülkeden 1500 ton peynir ithalatı yapılması kararda yer aldı.

Destek var, ödeme yok

9- Koronavirüs önlemleri ve artan yem fiyatları karşısında yetiştiricilere destek olmak amacıyla 2020 yılında bir seferlik yem desteği verilmesini öngören karar Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Karara göre, sığır başına 65 lira, küçükbaş hayvan başına 6.5 lira yem desteği verilecek. Destek sadece küçük işletmelere verilecek. Karar çıktı ama destek henüz ödenmedi.

10- Hayvancılık desteklerinde yüzde 9.6 kesinti olacak. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Program’a göre, hayvancılık destekleme ödemeleri 6 milyar 862 milyon liradan 6 milyar 304 milyon liraya düşecek. Hayvancılık yapan yetiştiriciler 2020 desteğini 2021 bütçesinden alacak. Hayvancılık yapanlar 2021’de 558 milyon lira daha az destek almış olacak.

11- Ziraat Bankası damızlık birlikleriyle “iş ortaklığı” kurdu. Ziraat Bankası, büyükbaş dişi hayvanların kesimini önlemek ve damızlık hayvan ithalatını azaltmak amacıyla Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği (TDSYMB), Aydın, Afyonkarahisar, Burdur ve Niğde İl Birlikleri ile iş ortaklıkları kurdu.

12- Suudi Arabistan, Türkiye’den kırmızı et ve ürünleri, beyaz et ve ürünleri, su ürünleri, yumurta, bal ve bunların ürünleri ile süt ve anne sütü alternatifi olan mamaların ithalatını 15 Kasım 2020 tarihinden itibaren askıya aldı.

Özetle hayvancılık sektörü açısından gerçekten çok zor bir yıl geride kalıyor. Dileriz 2021>de sektörün sorunlarına çözüm getirecek önlemler alınır.

Sağlıklı, mutlu, bereketli günlerde daha iyi haberlerle görüşmek dileği ile yeni yılınızı kutlarım.

2020 DİJİTALLEŞME YILIYDI

Tarım ve Orman Bakanlığı 2020’yi “Dijitalleşme Yılı” ilan etmişti. Bu kapsamda Dijital Tarım Pazarı, Dijital Tarım Orman Akademisi, Akıllı Küpe Uygulaması, Elektrikli Traktör Üretimi, e-tarım portalı, Gıdanı Koru, Sofrana Sahip Çık ve Tarımın Geleceği Geleceğin Tarımı, orman yangınlarında İHA (insansız hava aracı) kullanımı gibi projeler yaşama geçirildi.

Bu projelerin çiftçinin derdine ne ölçüde deva olduğu tartışılabilir. Gerçek olan şu ki, Türkiye, tarımda sahip olduğu potansiyeli yeterince değerlendiremiyor. Bu potansiyeli zenginliğe dönüştüremiyor. Çiftçisi de, tüketicisi de bundan memnun değil.


Ali Ekber Yıldırım/Dünya