Mart 2023'de; Dolaylı Mahallesi Kalkındırma Ve Dayanışma Derneği Başkanı Erdal Ekici adına, ortak çalışma ürünü olarak "Dolaylı Mahallesi" kitabı yayınlanıyor. Kitap, her ne kadar biraz amatörce yazılmış olsa da, kitaba katkı sağlayan insanların samimi duygular içinde çaba göstermeleri takdire şayan. Kitabın değerlendirmesine geçmeden önce, kitabın hazırlanmasında, yazımında, basımında, dağıtımında ve satışında emeği geçen herkese, kendim ve Arguvanlı hemşehrilerim adına teşekkür ederim.
Erdal Ekici; çok samimi duygularla, kitabın tanıtımını, okunmasını sağlamak çabasıyla, amacıyla, benimle iletişime geçerek, mealen şunları söyledi: "Çıkarmış olduğumuz kitabı değerlendirmeniz için size göndermek istiyorum. Kitap için sizlerin önerileri önemli. En azından eksikliklerimizi görmüş oluruz.. "
Kargo ile kitabı bana gönderdi ve kitabı okudum. Değerlendirme yapmak istiyorum.
Baştan belirtmiş olayım ki, benim edebiyat, sanat eleştirmenliği gibi bir uzmanlık alanım yoktur ama bir kitabın değerlendirmesine yönelik söyleyeceğim sözüm de vardır. Kitap hakkında değerlendirme yapacağımı ve gayet doğal ki, tespit etmiş olduğum eksiklikleri, yanlışlıkları da eleştireceğimi, bunu da bir makale ile sosyal medyada paylaşacağımı, Erdal Ekici'ye ilettim. Değerlendirmelerim, yapıcı eleştirilerim ve önerilerim, kitabın yeni baskıları yapılabilir düşüncesiyledir. Yoksa yaklaşık 4 ay önce kitap basılmış, satışa sunulmuş, iş işten geçmiş, olan olmuş der geçeriz.
Kitap; 288 sayfadan ibaret olup, bunun sadece 122 sayfası yazılı metin, 166 sayfası ise bu dünyayı terk-i diyar eylemiş olan Halpuzluların siyah - beyaz fotoğraflarından oluşuyor. Âdeta Halpuz fotoğraf albümü niteliğinde. Elbette ki zihinlere kazınmış simaların fotoğraflarla yadedilmesi, yaşamını yitirmiş köylülerin anılarda, gönüllerde yaşatılmasında olumlu bir etkiye sahiptir. Kitabın basım maliyetini yükseltse de; fotoğraflar kuşe kâğıdına basılı, fotoğraflar da renkli olsaydı daha estetik bir hâl ve görüntü oluşurdu diye düşünüyorum.
Ayrıca kitabın özellikle ön kapak görüntüsü ile sanki yalnızca köyün tarihi anlatılmış gibi, bir "Tarih Kitabı" algısı oluşturdu bende. Arka kapaktaki köyün renkli fotoğrafı, daha büyük ebatta ön kapakta olmalıydı diye düşünüyorum. Özellikle ön kapaktaki Halpuz Türküsü'nün bir dörtlüğü daha küçük karakterde yazılarak, köyün panoramik renkli fotoğrafına yer açılabilirmiş. Bazı arkadaşların; "Önemli olan kitabın içerik ve niteliğidir. Kitabın ön ve arka kapak görüntüsü o kadar da önemli değil" dediklerini duyar gibi oldum:)) Aslında ben de aynı düşüncedeyim ama maalesef günümüz kapitalist sistemin insanlarda oluşturduğu zevkler, beğeniler ile ambalaj ve görüntü ile cicili - bicili şeyler revaçta oldu. Kitabın satışından ticari bir kazanç, kâr düşünülmese de, kitabın satışından elde edilecek gelirin "Halpuz Derneği" için bir kaynak oluşturacağı da unutulmamalı.
Kitabı çok dikkatlice okudum ve yapılan hatalara ilişkin notlar aldım. Çok aşırı olmasa da özellikle bazı sözcük ve kavramların yazımında, imlâ işaretlerinin kullanımında, ufak - tefek yanlışlıklar var.
Birinci baskısı yapılan kitabın 500 adet olduğu söyleniyor. Ne kadarı satıldı, ne kadarı elde kaldı bilmiyorum. Şayet ileride kitabın ikinci baskısı yapılacaksa; kitabın tekrar gözden geçirilmesi, uygun görülen ya da eksik olduğu düşünülen bilgilerin yeni baskıya eklenmesi, profesyonel bir editörden de destek alınması gerektiğini öneriyorum.
Çok önemli bir önerim de şudur;
Maalesef bizler toplum olarak okuma tembeliyiz. Bu yalnız Arguvan'a özgü değil, ülke olarak hal-i pür melalimiz budur... Bu sorunu bir nebze de olsa aşmak, insanlarda okuma hevesi oluşturmak için kitabı onlara daha ulaşılır kılalım. Bildiğim kadarıyla Arguvan merkezde her Çarşamba günü pazar kuruluyor ve çevre köylerden insanlar hem pazar alışverişini yapmak hem de başka işlerini halletmek için ilçe merkezine geldiklerinden dolayı, diğer günlere göre bir kalabalık oluşuyor. İşte bunu bir avantaj olarak görüp, "Kitap imza günü" altında ya da doğrudan kitap satışı yapılabilir. Caddenin uygun bir yerinde, birkaç masa üzerinde kitaplar sergilenerek, çevreyi rahatsız etmeyecek volümde Arguvan Türküleri çalmak suretiyle, hem kitabın tanıtımı hem de satışı sağlanabilir. Bu etkinlik için, ağaçlı ve gölgeli "Arguvan Belediyesi Aile Çay Bahçesi"de çok uygun.
Hatta bu vesileyle bir sohbet ortamı, bir toplumsal etkileşim oluşur.
Malatya ve çevresindeki etkinliklerde kitabın tanıtım ve satışı yapılabilir. Özellikle Arguvan sivil toplum örgütlerine, Arguvan Belediyesi'ne, Arguvan'ın köy / mahalle muhtarlıklarına, yöresel Vakıf ve derneklere tanıtım ve satış amacıyla gönderilebilir.
Tekrar kitaba dönecek olursak, kitapta kullandığı edebi bir dil ve mizahi tarzda anlatım ile sayın Askar Yılmaz'ın; Halpuz'un renkli ve unutulmaz simalarını anlattığı bölümler okunmaya değer. Ben zevkle okudum ve manevi haz aldım. Askar Yılmaz'ın emeğine, yüreğine sağlık. Bu renkli ve toplumda iz bırakmış oldukları için unutulmazlar arasında olan simarlardan en ilginci "Berber Memedöğ" olsa gerek. Askar Yılmaz, Berber Memedöğ'e yaklaşık üç sayfalık yer ayırmış. Kitabın 121. sayfasında, Berber Memedöğ ile ilgili birkaç parağrafı sizlerle paylaşmak istiyorum;
"...Mesleğinde usta bir adamdı Memedöğ. Usturasını bileğler, fırçasıyla sabunu köpürtür, suratı çökmüş köylü müşterilerin yamru - yumru suratına basardı usturayı! Hart - hurt, zorlukla kesen usturasıyla şip - şak tıraş yapardı. Tıraş ederken içkisini (rakı - ispirto) yudumlar, avurtları çökmüş köylülerin, çatlamış güneş yanığı suratları kızılkanda kaldığı olurdu. Usturayı bileğlese de, ustura yeterince kesmezdi. Memedöğ'ün usturasına kafasını teslim edenlerin cesaretine şaşarım hâlâ! Devamlı sarhoş olduğu gibi, her an başlaması olası sara nöbeti anında, usturanın nereye dokunacağı bilinmezdi..."
"Memedöğ'ün tıraş edebilmesi için iyi bir anı var mıydı? Bence Memedöğ'ün en iyi anı, sara nöbetinin geldiği ve ayıldıktan sonraki anı, en iyi an denilebilir..."
Halpuz üzerine özce düşüncelerim şudur;
Arguvan Türküleri'ni özüne uygun, otantik olarak en güzel Halpuzlular söylüyor diyebilirim. Arguvan Türküleri'nin yaygınlaşması ve özellikle "Uluslararası Arguvan Türkü Festivali"nin yapılmasıyla birlikte Arguvan; "Türkü Diyarı" "Türkülerin Başkenti" olarak anılır oldu. Arguvan'ın bu payeyi almasında en büyük katkı Halpuz'undur. Arguvan'ı bir türkü Nehir'i olarak düşünürsek, Nehir'in başladığı en büyük kaynaktan (Göze) biri de Halpuz'dur.Arguvan, türkülerin gözesi ise; Arguvan türkülerinin gözesi de Halpuz'dur.
Arguvan Haber Sitesi'ndeki "Yüreğinin derdini, diline yükleyenlerin çığlığıdır Arguvan Türküleri" ve "Arguvan Türküleri ile özdeşleşen isim; Hacı Engüzel" adlı makalelerimde az da olsa Halpuz ve Halpuz Türküleri"ni anlattım.
Makalelerimin linkleri aşağıdadır.
Kültür; maddi - manevi unsurlar bütünlüğü olup, insan - doğa, insan - insan ilişkilerinden oluşan toplumsal bir olgudur. Tarım ve kapalı toplumlarda Kültür, sözlü olarak (şifaen) kuşaktan kuşağa aktarılırken; günümüz sanayi, bilim ve teknoloji, bilgi toplumlarında ise yazılı, görsel, işitsel olarak kitaplar, videolar, artık hem fiziksel hem de dijital arşivleme sistemleri, teknolojileriyle toplumdan topluma, kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır.
Hani halk arasında denilir ya "Söz uçar, yazı kalır."
Bu bağlamda düşündüğümüz zaman bu kitapta Halpuz'un; gelenekleri, kullanılan yöresel dil, yöresel sözcükler, kavramlar, inanç, dinsel ve toplumsal ritüelleri, doğum ile ilgili inanışlar, uygulamalar, beddualar, soyadlarının, akrabalık bağlarının, kabilelerin oluşumları ve maddi yaşam koşulları... gibi kültürel unsurlar, yüzeysel aktarılmış olsa da tarihe not düşmek, gelecek kuşaklara aktarmak anlamında bu kitap "Kültürel miras" ve buna bağlı olarak da "Kültürel değer" aktarımı işlevine sahip. Kısa ve yüzeysel de olsa bu kitapta; sosyolojik olarak nitelendirdiğimiz bilgiler mevcut olduğu gibi, ancak köy monoğrafisi ile ulaşılabilecek bilgiler de var.
Ulusal ve özellikle de Arguvan özgülünde
düşündüğümüz zaman TÜRKÜ; bizlerden önce yaşamış kuşaklardan devraldığımız, bizden sonraki gelecek kuşaklara da devretme / aktarma sorumluluğumuz olan Kültürel mirasımızdır. TÜRKÜ; bireyleri ortak duygular etrafında birleştirdiği için, Kültürel değerimizdir. İşte bu anlamda biz Arguvanlılar; "Türküler özümüz ve sözümüzdür" diyoruz...
Kitabın satışından elde edilecek gelirin "Dolaylı Mahallesi Kalkındırma Ve Dayanışma Derneği"ne bağış kabul edileceği; ayrıca sosyal medyada "Halpuz Derneği" sayfasından talep edenlere de kargo ile gönderileceği belirtiliyor.
Kitap satış yeri;
Ali Şimşek
Şimşek Bilgisayar
Yeni Mahalle, İnönü Caddesi No: 6 Arguvan
Saygıyla, sevgiyle, özlemle andığım emektar Anam derdi ki; "Ya oğhuyasığ, ya oğhuyasığ." Ben de diyorum ki; Okumak eyidir eyi:)) hele hele Arguvan ile ilgili bir kitabı, Halpuz / Halpız kitabını okumak daha da eyi:))
Umutta kalın, dirençli olun.
Hüseyin YALÇIN (Sosyolog)
