1. Şah İbrahim Sempozyumu, Malatya
1. Uluslararası Şah İbrahim Sempozyumu 29 Eylül – 1 Ekim tarihleri arasında Malatya’da yapılmıştır. Üç gün süren sempozyum Heidelberg Üniversitesi İslam Bilimleri Bölümündeki 619 numaralı “Ritüelin Dinamikleri” Araştırma Merkezi (C7: Temel İslam Bilimleri/Osmanistik alt projesi) ve Şah İbrahim Veli Eğitim Merkezi (Meersburg, Almanya) tarafından organize edildi. Sempozyumun başlamasına birkaç gün kala, Ekim 2010’dan beri bu sempozyum için ortak çalıştığımız Malatya İnönü Üniversitesinin katılımdan vazgeçmiş olmasına rağmen, sempozyumumuz farklı ülkelerden gelen (Türkiye, Almanya, İran, İngiltere, İsveç ve Pakistan ) bilim insanlarının katılımlarıyla gerçekleştirildi. Yapılan yoğun bilgi alışverişleri sonunda Alevilik, Alevi kimliği, dini uygulamaları, ve özellikle Şah İbrahim Veli Ocağı kültürü ve tarihi hakkında ileriye dönük araştırma sahaları olduğu tespit edildi. Sempozyumun akademik bölümünün (30.09.2011) programı aşağıdadır:
Açılış konuşmaları (Oturum Başkanı: Doç. Dr. Ali Yaman, Abant Izzet Baysal Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü, Bolu):
Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak (Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Ankara)
Bir İnanç ve Yaşam Dünyasına Can Verenler: Alevi Ocakları ve Dedeler (Bir Tarihsel Arka Plan Denemesi)
Prof. Dr. Fuat Bozkurt (Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türkoloji Bölümü Başkanı, Antalya)
Şah İbrahim Veli Ocağı
1. Oturum: “Safevi Kaynakları” (Oturum Başkanı: Doç. Dr. Ali Yaman, Bolu)
Dr. Akram Hasan-Abadi (Meşhed Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Meşhed, İran)
جایگاه شاه شیخ ابراهیم صفوی در متون فارسی
[Farsça – Safevi Farsça Kaynaklarında Şah-Şeyh İbrahim Safevi]
Dr. İsmail Kaygusuz (İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Emekli Öğretim Görevlesi / Araştırmacı-Yazar, Londra, İngiltere)
Kızılbaş-Alevilik Öğretisinin Yazınsal Kaynağı Makalat-ı Şeyh Safi ile Pir‑i Natık Şah İbrahim’in Alevi-Bektaşilikle Buluşması ve Öğretilerin Birbiriyle Kaynaşması
2. Oturum: “Şah İbrahim Veli ve Ocağı” (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak, Ankara)
Doç. Dr. Gıyasettin Aytaş (Gazi Üniversitesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Müdürü, Ankara)
Şah İbrahim Veli Kimliği Altında Bilgi ve Belge Sorunları
Doç. Dr. Harun Yıldız (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Atakum—Samsun)
Şah İbrahim Velî Ocağı’nın Amasya Yöresindeki İzdüşümleri
3. Oturum: “Köy ve Tekke” (Oturum Başkanı: Doç. Dr. Gıyasettin Aytaş, Ankara)
Süleyman Özerol (Araştırmacı-Yazar, Ballıkaya – Mezirme)
Malatya-Hekimhan Ballıkaya Köyündeki “Karadirek” Tekkesi
Doç. Dr. Thomas McElwain (Stockholm Üniversitesi, Karşılaştırmalı Dinler Bölümü, Stockholm, İsveç)
Sarılar: Alevi Tradition in the Wake of the Loss of the Tekke [Sarılar: Tekkenin Dağılmasının Ardından Alevi Geleneği]
Dr. Hasan Ali Khan (İndus Vadisi Sanat ve Mimarlik Enstitüsü, Karaçi, Pakistan / CNRS-EHESS, Güney Asya Araştırma Merkezi, “İndus Vadisi Sufism Tarihi” Araştırma Projesi Üyesi, Paris, Fransa)
Film Göstermesi: “Pakistan’daki Kalenderiler: Sehwan’ın Dini Altkültürleri”
4. Oturum: “Ehl‑i Hak’taki Şah İbrahim” (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Ahmet Taşğın, Konya Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Konya)
Dr. Mohammad Ali Soltani (Tahran Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Tahran, İran)
شاه ابراهیمیها بین اهل حق ایران
[Farsça – İran Ehl‑i Hakları Arasında Şah İbrahimiler]
Esra Doğan M. A. (Tahran Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İslam Medeniyeti Bölümü, Tahran, İran)
Safevi Kaynaklarından Durret el-esrâr (Kuşçuoğlu Divanı)’nda Şah İbrahim
5. Oturum: “Alevi Ocakların Tarihi” (Oturum Başkanı: Dr. Hasan Ali Khan, Karaçi, Pakistan)
Prof. Dr. Michael Ursinus (Heidelberg Ruprecht Karl Üniversitesi, Felsefe Fakültesi, ,Yakın Doğu Kültür ve Dilleri Bölümü, İslam Bilimleri Anabilim Dalı ve Kürsüsü, Osmanlı Uzmanı), Janina Karolewski M. A. (in absentia) and Dr. Robert Langer (ikisi Heidelberg Üniversitesi 619 no.lu “Ritüel Dinamikleri” Özel Araştırma Merkezi) / Hasan Gazi Öğütcü (ŞİVEM / Meersburg, D)
Dede Arşivinden Elyazmaları Üzerine Araştırma ve Arşivlenmesi
Yard. Doç. Dr. Rıza Yıldırım (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Ankara)
Bu sempozyumda akademik bölümün yanı sıra sayısız kültürel sunum yapılıp, dini ritüel gerçekleştirilen yerlere ziyaretlerde bulunulmuş, cem töreninin gerçekleştiği Bıcır ve Ballıkaya köylerine ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Bu Alevi köylerinde yapılan cem törenlerin tamamı Heidelberg Üniversitesinin 619 numaralı Araştırma Merkezi tarafından kayda alınmıştır. Değerlendirme aşamasında da görüldüğü üzere Alevi bireylerin aktif ve eşit katılımları sempozyumu eşsiz kılmıştır. Sempozyum Tarih ve Sosyal Bilimlerde kullanılan metot ve yöntemleri birleştirmesi bakımından bir ilke imza atarak Alevilerin de katkılarıyla Türkiye’deki Alevi araştırmalarında bir dönüm noktası teşkil etmiştir. Bilim yöntemlerinin birleştirilerek yeni bilim metotları oluşturmanın önemi de sempozyum kapsamında vurgulanmıştır.
Alevi Araştırmaları çerçevesinde araştırılması arzu edilen konular sempozyumda yapılan sunumlar akabinde dile getirildi. Önde gelen türk uzmanlar ve yabancı bilim insanları Alevi grupların, tarihsel ve geleneksel bakımdan benzer yapıya sahip Ahl-e Haqq (Yaresan) gibi İslam kökenli Ortodoks olmayan gruplar ile karşılaştırmalı araştırma yapılması konusunda hemfikir oldular. Aynen Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak, Dr. İsmail Kaygusuz ve Dr. Hasan Ali’nin Moğol zamanı sonrası İsmailik Mezhebi üzerine yapılan tartışmalarda olduğu gibi. Bunun dışında Dr. Harun Yıldız tarafından sunulan 12 İmamı anma geleneğine dayanan, Alevilikteki karışık sayı sembolizmi de tartışıldı. Dr. Hasan Ali Khan’ın en son hazırladığı belgeselde bu karışık sayı sembolizmi Pakistan’daki Sehwan Sharif’teki Kalendari Dervişleri Türbesinde de görmek mümkündür. Prof. Dr. Michael Ursinus, Janina Karolewski (M.A.) ve Dr. Robert Langer tarafından Alevi Dede ailelerine ait elyazmaları üzerine yapılan araştırmalar yukarıda bahsi geçen bilimsel araştırma hedeflerine ulaşmak için önemli değere sahiptir. Sempozyum sayesinde olası benzer organizasyonların düzenlenmesi, ortak bir terminolojinin ve konu bağlamındaki söylemlerin oluşturulması temennisi dile getirildi.
Özet: Malatya’da düzenlenen 1. Uluslar arası Şah İbrahim Veli Sempozyumun başarısı büyük bir ilgi uyandırdı. İlk defa bilim insanlarından oluşan bir ekip ve Alevi toplumunun üyeleri bu çapta bir sempozyumun toplumun kültürel yaşamına entegre olmasına vesile oldular. Bu sayede yeniden bir yandan bilim insanlarının onaylanmış oldu, diğer yandan da yeni araştırma sahaları tespit edildi. Organizatörler, bilimsel danışma konseyi ve katılımcılar üç yıl içinde yukarıda bahsi geçen gelişmelerin ve araştırma sonuçlarının değerlendirilebileceği daha kapsamlı bir sempozyumun düzenlenmesini umut ediyorlar. Bunun yanı sıra sempozyuma katılan akademisyenler, sempozyumda yapılan sunumların yayımlanması konusunda hemfikir oldular.
